Të rritesh në një shtëpi të rreptë gjatë viteve ’70, ’80, dhe jo vetëm, ka lënë gjurmë të thella te shumë prej nesh. Në atë kohë, prindërit sundonin me dorë të hekurt. Motoja ishte e qartë: fëmijët duhej të shiheshin, jo të dëgjoheshin. Nuk kishte shumë hapësirë për shprehje emocionale, e aq më pak për të vënë në dyshim autoritetin e tyre.
Tani që kanë kaluar disa dekada, shumë prej nesh ende jetojmë me jehonat e heshtura të atyre rregullave të fëmijërisë, thjesht në forma më të rafinuara, në versionin tonë të rritur.
Le të përshkruajmë disa prej zakoneve që mund të kenë mbetur pjesë e përditshmërisë sonë dhe si mund t’i zbusim ndikimet e tyre.
1) Kërkon ndjesë për gjithçka
E ke kapur veten duke thënë “Më fal” kur përplasesh me dikë në supermarket, edhe pse ishte faji i tyre?
Nëse po, ndoshta është sepse je rritur në një shtëpi ku perfeksioni dhe mirësjellja ishin të padiskutueshme.
Në të vërtetë, nuk ishte thjesht kërkim ndjese, ishte mënyrë për të ruajtur paqen, për të shmangur ndëshkimin dhe për të mos dalë “i/e pafytyrë”.
Por ja ku qëndron problemi: të kërkosh ndjesë për gjithçka nuk të bën më të dashur për të tjerët, përkundrazi, mund të të bëjë të dukesh i/e pasigurt, edhe kur nuk ke bërë asgjë të gabuar.
Provo këtë ndryshim të vogël: në vend që të thuash “Më fal që u vonova”, thuaj “Faleminderit që pritët.”
Ndryshim i vogël. Ndikim i madh.
2) Pushimi të duket si dembelizëm
Në shumë familje të rrepta, puna e palodhur ishte pothuajse ligj. Një sy gjumë gjatë ditës? “Po humbet ditën kot!”
Por ja e vërteta: pushimi nuk është luks, është nevojë. Të dielave nuk po dembelizohesh, po “rikarikohesh” për një tjetër javë plot përgjegjësi.
3) E ke të vështirë të marrësh vendime pa aprovimin e dikujt tjetër
Nëse çdo hap i jot dikur është kontrolluar nga prindërit, që nga rrobat që vishje, deri te miqtë që zgjidhje, është logjike që tani, si i rritur, të ndihesh i pasigurt kur duhet të marrësh vendime vetë.
Fillo me vendime të vogla: zgjidh restorantin. Vish xhaketën që do. Thuaje mendimin tënd. Sa më shumë t’i japësh vetes leje për të zgjedhur, aq më shumë rritet vetëbesimi yt.
4) Konfliktin e shmang si të ishte fundi botës
Në një shtëpi të rreptë, kundërshtimi shihej si mungesë respekti. Kështu që mësuam të heshtim dhe të biem dakord, edhe kur nuk ishim.
Por shmangia e konfliktit nuk i zgjidh problemet, thjesht i zmaedhon.
Sot, mësimi është ky: mund të jesh i sjellshëm dhe i sinqertë. Të dyja janë të mundura.
5) E mbivlerëson rregullin dhe strukturën
Nëse je rritur me rregulla të forta, është e kuptueshme që sot të ndihesh më i/e sigurt nëse i planifikon gjërat.
Por ka bukuri edhe në kaos. Provo ndonjë herë të thyesh një “rregull” të vogël: ha ëmbëlsirën para darkës. Lëre palestrën dhe dil për një shëtitje nën shi. Ndoshta zbulon një anë të re të vetes.
6) Nuk shpreh dot emocionet
Në ato kohë, shumë prindër nuk kishin fjalor emocional. Lotët ishin “drama”, zemërimi ishte “mungesë edukate” dhe trishtimi përfundonte me “je mirë, s’ke asgjë, mos bëj kot”.
Mësuam të mbyllemi në vetvete, por kjo nuk na ndihmon në marrëdhëniet e rritura.
Provo të ndalesh dhe të pyesësh veten: “Si po ndihem vërtet?” Edhe vetëm emërtimi i ndjenjave është hap i madh përpara.
7) E ke vështirë të kërkosh ndihmë
Shprehjet si “Mos ki nevojën e askujt” ose “Ti e ke fajin për çdo gjë që të ndodh” kanë formuar një brez që i bën ballë gjithçkaje vetë.
Por mbështetja është ajo që krijon lidhje. Të kërkosh ndihmë nuk është dobësi, është akt force dhe besimi.
Herën tjetër që dikush të ofron ndihmë, thuaj “po”. Jo sepse s’je i aftë, por sepse nuk je vetëm.
8) E ke frikë dështimin më shumë se ç’duhet
Nëse çdo gabim në fëmijëri shoqërohej me turp ose kritikë, është normale që tani të kesh frikë të rrëzohesh.
Por dështimi nuk është fundi i botës, është mësim.
Askush nuk rritet duke luajtur vetëm në zona të sigurta. Nëse do të rritesh, duhet të lejosh veten të gabosh.
